رودخانهٔ ارس
رود ارس، منطقهٔ مرزی پلدشت
سرچشمه	ارزروم, ترکیه
ریزشگاه	رود کورا
طول	۱۰۷۲ کیلومتر

رود ارس در استان مغان در دورهخلفای عباسی

اَرَس(در ترکی آذربایجانی:آراز و Araz - در زبان ارمنی:آراکس، Արաքս) نام رودخانه‌ای نسبتاً پرآب و خروشان است که از منطقه آرپا چای در آناتولی ترکیه سرچشمه گرفته، از مرز ترکیه نخجوان جلفا و ارمنستان گذشته و پس از گذر از مرز ایران وجمهوری آذربایجان وارد جمهوری آذربایجان گشته و به رودخانه کورا می‌ریزد.

رودخانه ارس در سال ۱۸۱۳ میلادی در پی عهدنامه ترکمنچای به عنوان مرز ایران و روسیه برگزیده شد و تمامی مناطق شمال این رود از ایران جدا و به خاک روسیه افزوده شد.

بعدها ایران و اتحاد شوروی با هم سدی در ناحیه پلدشت به نام سد ارس بنا نمودند. در حال حاضر سد خداآفرین و سد قیزقعله‌سی به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان بر روی ارس احداث می‌شود.

بر روی ارس تا کنون پنج پل ساخته شده‌است که عبارتنداز: پل آهن جلفا، شوسه جلفا، پل پلدشت در شهرستان ماکو، پل خدا آفرین در قره داغ، پل نوردوز در مرز ارمنستان.

رود تاریخی ارس 

اين رود مهم ترين و پرآب ترين رودخانه شمالی آذربايجان شرقي است. رودخانه ارس از كوه بينگول داغ (هزار بركه) واقع در حوالی سرچشمه فرات در ترکيه سرچشمه گرفته و به سوی خاور روان می شود و در نهايت به دريای خزر می ريزد. درازای بخش مرزی اين رود 475 كيلومتر و درازای سر تا سری رودخانه حدود 910 كيلومتراست. رود ارس از شهرستان های ماكو، اهر، مرند و گرمی در استان های آذربايجان شرقی و غربی و اردبيل عبور می كند. ارس يک رود دايمی و رودخانه مرزی ايران و جمهوری آذربايجان و ارمنستان می باشد. ارس از دو شاخه مجزا يكی در ارمنستان و ديگری در تركيه و سلسله جبال آرارات(آغري) تغذيه می شود كه در محل زنگنه واقع در منتهی اليه شمال باختری ايران به هم می رسند. اين منطقه، مرز مشترك ايران و جمهوری آذربايجان و تركيه است. پس از آن رودخانه ارس تا محلی به نام بهرام تپه مرز مشترك سه كشور ايران و آذربايجان و ارمنستان می باشد.حوضه آبريز ارس جلگه پستي در نيمه شمالي استان‌هاي آذربايجان شرقي و غربي و اردبيل است و آب و هواي معتدلي نسبت به نيمه جنوبي اين استانها دارد بارش فراوان در اين منطقه علاوه بر کمک به اعتدال آب و هوا باعث ايجاد رودخانه‌هاي متعدد با دبي (حجم آب در واحد زمان /Sec M3 ( زياد شده است. برخي از اين رودها سرشاخه‌هاي متعددي در کشورهاي همجوار (ترکيه- آذربايجان- ارمنستان) دارند و در نهايت به درياي خزر راه مي‌يابند.

عرض رودخانه ارس در جلفا گاهي تا 200متر و ارتفاع وعمق بستر آن به 2 تا 3 متر مي رسد. عريضترين نقطه رودخانه در نزديكي شهر جلفا ميباشد كه بيش از 200 متر عرض و بيش از 4 متر عمق دارد كه مي توان سومين رودخانه ايران از لحاظ قدرت آب تلقي كرد. بستر رودخانه ارس داراي شيب زيادي بوده كه آب با سرعت درآن جريان دارد و مثل رودهاي ديگر نمي توان بر روي آن قايقراني كرد ولي اگر قايق موتور دار باشد مي توان از آن استفاده نمود.رودخانه ارس كه سراسر نوار شمال غربي كشور را سيراب مي كند در تمام فصول سال پر آب است اما به دليل مسائل زيست محيطي و تخم ريزي ماهيها مجوز براي ماهيگيري در ايام خاصي از سال صادر مي شود. شهر هاي جلفا، پلدشت، سيه رود و سواحل حاشيه اي اين شهرها بهترين نقاط براي ماهيگيري هستندكه هر ساله در فصل تابستان قلابهاي آويزان نشانگر حضور ورزشكاران و گاه خانواده هاي علاقمند به ماهيگيري است.

ارس در شعر شاعران فارسی‌گوی

اوحدی مراغه‌ای

هر ساعتم به موج بلایی در افکند

سیلاب ازین دو دیدهٔ همچون ارس مرا

نظامی

ارس را در بیابان جوش باشد

چو در دریا رسد خاموش باشد

حافظ

ای صبا گر بگذری بر ساحل رود ارس

بوسه زن بر خاک آن وادی و مشکین کن نفس

مولانا

شب رحیل چو کردم وداع شروان را

دریغ حاصل من بود و درد حصهٔ من

شدم ز آتش هجران زدم بر آب ارس

ارس بنالید از درد حال و قصهٔ من

به تیزی دم من بود و پری غم من

خروش سینهٔ من داشت جوش غصهٔ من

قاآنی

از خون خصم بوالهوس جاری کند رود ارس

تیغت‌ که‌ اندر یک‌ نفس صد خون به تنها ریخته

ملک‌الشعرای بهار

به یک ماه اگر رفت جیش خزان

ز رود ارس تا لب هیرمند

به یک هفته آمد سپاه بهار

زکوه پلنگان‌ به کوه سهند